“Burn-out is een grenzenprobleem”
Je laat over je grens heen gaan of je gaat er zelf overheen. Je hebt eigenlijk afgeleerd om je eigen grens te respecteren en in het terug-eigenen van jouw grens zit dan ook de heling.
Hoe burn-out ontstaat, waarom je over je grenzen laat gaan of gaat, wat je er aan kunt doen en hoe SoulNature je daar bij kan ondersteunen beschrijf ik in dit artikel.
Hoe herken je een burn out?
Burn-out kun je herkennen aan een combinatie van verschillende symptomen. Het lastige daarbij is dat deze symptomen ook kunnen voorkomen bij andere psychische en/of fysieke aandoeningen, zoals PTSS, depressiviteit, ME of de ziekte van Lyme. Het een kan het ander ook nog eens uitlokken.
Burn-out symptomen
In grote lijnen kun je de symptomen opdelen in fysieke, emotionele, mentale en sociale symptomen:
fysieke symptomen:
(zware) vermoeidheid, uitputting, het gevoel ‘op’ te zijn, slapte, spierspanningen (met name in nek en schouders), hoofdpijnen, slaapproblemen, niet kunnen ontspannen
mentale symptomen:
een ‘vol’ hoofd, piekeren, malende gedachten, negatieve gedachten, een negatief zelfbeeld, vergeetachtigheid, geheugenverlies, concentratieproblemen
emotionele symptomen:
huilbuien, geïrriteerdheid, prikkelbaarheid, een kort lontje hebben, depressiviteit, lusteloosheid, somberheid, geen plezier in het leven, suïcidale gedachten, gebrek aan levenslust, angsten
sociale/gedrag symptomen:
verhoogd alcohol- of medicijngebruik, niet goed tegen drukte kunnen, sociale activiteiten als een verplichting ervaren, terugtrek gedrag, vermijdingsgedrag, nergens zin in hebben, niet kunnen genieten
Je innerlijke accu
Bij burn-out is als met de accu van je laptop: hij kan tot in het rood gaan en signalen afgeven dat hij leeg aan het raken is, maar als je de signalen blijft negeren kan hij op een gegeven moment niet anders meer dan er mee op houden en zijn allerlaatste restje stroom gebruiken om alleen de meest vitale delen in leven te houden. Je lichaam doet bij een burn-out eigenlijk precies hetzelfde.
Sluipenderwijs of plotselinge break down
In mijn praktijk SoulNature (gevestigd in Almere, maar ook online beschikbaar), waarin ik veel werk met mensen die een burn-out hebben of die er tegen aan zitten, merk ik dat je enerzijds de mensen hebt die eigenlijk wel weten dat ze roofbouw op zichzelf plegen en dat dit niet eeuwig goed kan blijven gaan en anderzijds mensen die overvallen worden door een burn-out.
Maar een burn-out komt nooit zomaar uit het niets; het is meer dat je de signalen van je lijf dermate sterk onderdrukt en/of genegeerd hebt dat je je er niet bewust van was dat je jezelf aan het uitwonen was. Dan kan je ‘innerlijke batterij’ er schijnbaar ineens mee ophouden, maar als je echt gaat kijken zul je zien dat het proces al een tijdlang (sluipenderwijs) bezig was.
Wat veroorzaakt burn out?
Zoals reeds aan het begin van dit artikel vermeld:
“burn-out is in essentie een grenzenprobleem: je gaat over je eigen grenzen heen en/of je laat over je grenzen heen gaan.”
Er zijn een aantal veel voorkomende manieren van over je grens heen (laten) gaan:
te sociaal aangepast gedrag
andermans problemen (mee) gaan dragen of overnemen, te hulpvaardig zijn, bemoederen
Ik werk veel met het zichtbaar maken van de patronen die we hebben en met het onder ogen komen van wat de reden is dat we dit gedrag vertonen. Vaak is dit zo’n gewoonte dat we niet eens in de gaten hebben dat we het doen.
Cliënten zeggen vaak: ‘zo ben ik nou eenmaal’. Mijn standaard antwoord: ‘nee hoor, je hebt alleen maar geleerd om zo te zijn, het is niet wie je werkelijk bent’.
Wel is het zo dat er vaak een kernkwaliteit of zielskwaliteit onder dit gedrag verborgen zit:
“dat waar je van nature al goed in bent, schakel je als kind logischerwijs als eerste in om om te gaan met de omstandigheden in je (vroege) jeud. Daarna wordt het een gewoonte die je in veel meer situaties op de autmatische piloot toepast..”
Zo zal iemand die van nature al vurig is aangelegd die vuurkwaliteit gebruiken als aanpassingsmechanisme en iemand die aards is aangelegd zal het meer in het doen zoeken. Het voert voor dit artikel te ver om hier nu verder op in te gaan.
Hoe komt het dat je over je grenzen heen gaat?
” Mensen ontmoeten elkaar OP de grens.”
(Ken Wilber – Zonder grenzen)
Onvervulde behoeften
Als kind heb je behoefte aan aandacht, goedkeuring, liefde, erkenning, warmte, veiligheid, e.d. Dat zijn normale en gezonde kind-behoeften. Als je, om wat voor reden dan ook, een of meer van deze dingen niet krijgt, dan zegt de kinderlogica: ‘oh, dat ligt aan mij’. Kinderen hebben namelijk een ik-logica. Vanuit de overtuiging ‘het ligt aan mij’ gaat het kind zijn of haar gedrag aanpassen. Ze gaan de rol van Assepoester, prins of prinsesje of stil muisje aannemen, ze gaan behulpzaam zijn of juist stoer doen.
“Als ik me maar aan pas, misschien krijg ik dan wat ik nodig heb”,
is de gedachte daarbij. De paradox is dat dit aanpassingsgedrag precies het tegenovergestelde oplevert als waar ze echt behoefte aan hebben. En dit gedrag neem je dan mee het volwassen leven in waar zich steeds hetzelfde patroon herhaalt.
Een uitgebreidere uitleg hierover is te vinden in mijn boek Blauwdruk en in de online zelfstudie De Weg tot Zelf-bevrijding.
Overcompensatie
Over je grens heen (laten) gaan is een vorm van overcompensatie. Het is een manier om een tekort uit de kindertijd aan te vullen, vanuit de overtuiging dat jij zelf het probleem bent (de ik-logica van het kind). Dat laatste is de centrale denkfout en daarmee ook de sleutel tot de oplossing. De onjuistheid van deze overtuiging over jezelf doorzien, is van cruciaal belang bij het doorbreken van het (zelf-)grensoverschrijdende gedrag.
Wat kun je doen om van een burn-out te herstellen?
Een burn-out is het gevolg van jarenlang roofbouw op jezelf. Op een gegeven moment geeft je lichaam het signaal dat het zo niet langer gaat: het is tijd voor verandering. Die verandering gaat meestal niet vanzelf en de onderliggende patronen zijn vaak erg hardnekkig. En als je het zelf had gekund had je dat al lang gedaan.
Professionele hulp is sterk aan te raden. Bij SoulNature werken we met het bloot leggen van de gedachten- en gedragspatronen en vervolgens ook met het los laten daarvan. Deze aanpak heeft zijn waarde dubbel en dwars bewezen.
Neem jezelf serieus
Wat daarbij belangrijk is, is dat je jezelf nu alsnog gaat geven wat je als kind tekort bent gekomen. Je wordt als het ware je eigen ouder. Daar waar kinderen hun emotionele behoeften van buitenaf horen te krijgen (met name van de ouders), is het aan jou nu je volwassen bent, om daar zelf in te gaan voorzien. Zolang je het buiten jezelf blijft zoeken, zoals bij een partner of bij vrienden, collega’s of je baas, zul je met het patroon blijven worstelen.
Het is dus belangrijk dat je je eigen psychische behoeften, oftewel de behoeften van je innerlijke kind, serieus gaat nemen en dat je daar voor gaat staan, puur vanuit liefde en respect voor jezelf.
Besef hoeveel jij waard bent
Doordat het kind de oorzaak van het tekort bij zichzelf zoekt gaat het zichzelf onderwaarderen. Of, vanuit overcompensatie, overwaarderen, wat dus eigenlijk een gecamoufleerd minderwaardigheidscomplex is.
Wat bijzonder helend is, is om jezelf weer op de juiste waarde te gaan schatten, om te gaan inzien hoe waardevol jij bent en dat het niet de bedoeling is dat jij jezelf zo onderuit haalt middels jouw aanpassingsgedrag.
Ondersteunende activiteiten helpen mee
“Mens sana in corpore sano”
Een gezonde geest in een gezond lichaam.
(Juvenalis)
Sporten, voedingssupplementen, mindfulness e.d. kunnen zeer nuttige aanvullingen zijn, alhoewel het mijn ervaring is dat dát alleen niet voldoende is.
Mijns inziens is het allerbelangrijkste dat je je grensoverschrijdende gedragspatroon doorbreekt en daarvoor is het nodig dat je de oorzaak van dit gedrag onder ogen gaat komen en je daarvan bevrijdt.
Nee zeggen
“Zeg maar nee, dan krijg je er twee … toevallig!”
(Bart de Graaf)
Iets anders wat belangrijk is: ga leren nee zeggen! Als je grens overschreden wordt is het nodig dat je STOP gaat zeggen. Je hebt dit (deels) afgeleerd, anders zat je niet met een burn-out. Het betekent niet dat je geen nee kúnt zeggen, het betekent alleen dat je dit bent gaan onderdrukken/ontkennen, dat je dit vermogen niet hebt ontwikkeld en dat je dit vermogen nu alsnog mag gaan inschakelen.
Begin niet gelijk met de moeilijkste situatie, maar begin met eenvoudige dingen. Ook als je het niet erg vindt om iets te doen, zeg nee, puur en alleen om te ervaren hoe dat is en hoe er op gereageerd wordt. ‘Wil je me de afstandsbediening aan geven?’ ‘Nee, pak hem zelf maar’. Kleine dingen, puur om te oefenen in nee zeggen. Vaak zitten daar angsten op, zoals de angst om iemand te kwetsen of de angst om afgewezen te worden. Ook schuldgevoelens komen veel voor.
Hoe voorkom je terugval na een burn-out?
Patronen zijn hardnekkig
Gedachten- en gedragspatronen zijn vaak erg hardnekkig, wat de kans op terugval groot maakt. In therapie werk je er aan om deze patronen los te laten, maar wat kun je er daarnaast zelf aan doen?
Weet dat een veranderingsproces met vallen en opstaan gaat: je doet drie stappen naar voren en dan weer één stap terug. Weet dat dit normaal is en schiet niet in de zelfbeschuldiging als je een keer de fout in gaat. Sterker nog, het is onvermijdelijk dat dat gebeurt. Zie het voor wat het is en ga niet in de negatieve denkmodus.
Dagboek van een burn-outer
Het kan ook zinvol om een dagboek bij te houden. Daarin kun je een aantal dingen bijhouden:
Hoe ben je die dag met jouw grens om gegaan? Ben je over je grens heen gegaan of heb je juist je grens aan gegeven. Vaak zul je in eerste instantie pas achteraf zien waar je wel of niet over de schreef bent gegaan en door een dagboek bij te houden wordt je je steeds bewuster van hoe jouw patronen werken en je zal het moment dat je je bewust wordt van grensoverschrijdend gedrag steeds dichter komen bij het moment dat het ook daadwerkelijk plaats vindt en kun je steeds adequater reageren. Pas als je je er van bewust bent kun je iets veranderen.
Je lichaam, je energie en je gevoel zijn jouw ‘barometers’. Ze geven aan of je goed bezig bent of niet. Als je iets doet wat niet van binnenuit komt, dan kost dat energie en beïnvloedt het je humeur. Kijk naar waar je energie van krijgt en wat je energie kost. Versterk zo veel mogelijk het eerste en stop zo veel mogelijk met het laatste. Aan de hand van hoeveel energie je die dag hebt kun je aflezen in hoeverre je over je grens heen bent gegaan of hebt laten gaan.
Emoties hebben een signaalfunctie. Met name de emotie boosheid geeft aan dat er over jouw grens heen gegaan wordt. Boosheid kent vele vermommingen: geïrriteerdheid, teleurstelling, weg drijven, afwezigheid, opvliegendheid, onrust of kort lontje, om er maar een paar te noemen. Door je bewust te worden van je emotionele reactie op een situatie kun je je er bewust van worden wanneer je over je grenzen heen laat gaan. Je emoties en je lichaam geven jou aan wat goed voor je is; je hebt alleen afgeleerd om er naar te luisteren en dat mag je weer terug gaan nemen.
Noteer vooral ook je successen op in een dagboek. Succes stimuleert en motiveert. Omcirkel ze, geef ze een kleur met je marker, en neem even de tijd om te genieten van jouw overwinning!
Een dagboek alleen zal je problemen niet oplossen, maar het kan wel enorm helpen om je bewust te worden van hoe jouw patronen werken en dat je ze kunt doorbreken. Tijdens therapiesessies raad ik dan ook vaak aan om een dagboek bij te houden, zodat je de patronen gaat zien, want pas je ze ziet kun je ze gaan veranderen of los laten.
Coaching is therapie light
Het kan ook zinvol zijn om, na je therapie, een coach te hebben. Een goede burn-out therapie gaat de diepte in, naar de wortel van je grensoverschrijdende gedrag, en het rukt dat patroon met wortel en al uit.
Coaching is meer om een stuk achter de deur te hebben, om je scherp te houden, om je bij de les te houden en om je te stimuleren. Het is niet zozeer de diepte ingaan, maar meer een stuk ondersteuning bij de praktische gedragsverandering. Het helpt je ook om de kans op terugval te verminderen of om die terugval zelfs te voorkomen.
Coaching hoeft niet per se door een professional gedaan te worden (burn-out therapie wel!). Ook je partner, een collega op je werk of een goede vriend kan jou coachen. Coaching hoeft ook niet te bestaan uit lange sessies; juist korte regelmatig feedback- en retrospectieve momentjes werkt vaak beter. Regelmaat is belangrijk. De coaching kan worden afgebouwd naarmate het nieuwe ‘gezonde’ gedrag meer in jouw systeem geïntegreerd raakt.
Burn-out als weg tot zelfbevrijding
Burn-out is een grenzenprobleem: je laat over je grenzen heen gaan en/of je gaat zelf over je grens heen. De basis van het patroon wat hieraan ten grondslag ligt, heeft zich reeds in de jeugdjaren gevormd.
“Je bent niet zo, maar je bent gaan geloven dat je zo bent.”
Je kunt op allerlei manieren proberen je burn-out de baas te worden, maar als je niet onder ogen komt waarom je zo over je grenzen heen gaat en/of laat gaan, dan is de kans op terugval erg groot. Als je weer gaat beseffen wie je werkelijk bent in plaats van wat je bent gaan geloven dat je bent, ben je vrij. Dat is de les die burn-out ons in extremis wil leren:
“bevrijd jezelf van wat niet meer past!”
Een burn-out kan jouw wake up call zijn, een oproep om anders in het leven te gaan staan. Het kan zelfs de aanleiding zijn om je leven om te gaan gooien, omdat je burn-out aantoont dat jij niet leeft in overeenstemming met jouw levensbestemming.
SoulNature Almere en online: van overleven naar voluit LEVEN
Ik veroorloof mezelf hier even een kleine zijstap. Voor de meeste van jullie zal de motivatie zijn om zo snel mogelijk van je burn-out af te zijn en dat is een prima motivatie. Voor een kleinere groep zal je burn-out een teken zijn om te stoppen met mee doen aan de rat race, met overleven vanuit armoede-denken en om de overstap te gaan maken van overleven naar waarlijk voluit LEVEN vanuit overvloed-denken. Dat is de specialiteit van SoulNature en daarvoor hebben we speciale programma’s ontworpen, die je de handvatten geven om echt vanuit je innerlijke gedrevenheid te gaan leven. Heel kort door de bocht:
- ontdekken wie en wat je werkelijk bent en wat jouw levensdoel is,
- de blokkades die jou verhinderen om vanuit je ware Zelf te creëren aanpakken en
- de praktische stappen zetten om jouw levensdoel daadwerkelijk te leven.
Waar kun je nu al meteen mee beginnen?
- Vraag jezelf af: ben ik niet meer waard dan mezelf zo tekort te doen? Ga eens beseffen hoe waardevol jij eigenlijk bent. En ga je dan daarnaar gedragen.
- Maak je het nee zeggen eigen en begin vandaag! Oefen met kleine dingen, puur en alleen om het oefenen.
- Maak een overzicht van wat jou energie geeft en wat je energie kost en begin met het maken van keuzes: versterk dat wat je energie geeft en begin met het, waar mogelijk, afstoten van dat wat je energie kost.
- Leer van jezelf te houden! Zolang jij buiten jezelf naar liefde, aandacht, erkenning, et cetera zoekt zul je nooit gelukkig worden. Zoek het in jezelf en het leven zal het je van buitenaf als vanzelf er extra bij geven.
- Je zult het wel zelf moeten doen, maar je hoeft het niet alleen te doen! Zoek steun, laat de mensen om je heen jou steunen in je veranderingsproces, laat je helpen. Gun het jezelf om gelukkig te zijn en laat je daarbij ondersteunen door mensen die weten hoe je die ommezwaai kunt maken, zoals SoulNature in Almere en Online..
Vond je dit artikel interessant?
Laat dan onderaan de pagina een bericht achter en/of deel het op social media.
0 Reacties