Hoe ontstaat burn-out?

Het ontstaan van belemmerende patronen

Als kind kom je relatief vrij en je bewust van je oneindige kwaliteiten op aarde; vol zelfvertrouwen, vol vertrouwen in het leven, vol geloof in jezelf en in je creatieve vermogens, wetende wie je werkelijk bent. Ik schrijf hierbij ‘relatief’, omdat ik er van uit gaat dat je tot op zekere hoogte voorgeprogrammeerd bent om bepaalde uitdaging aan te gaan.

Het jonge kind komt dus relatief blanco op aarde, zich van geen kwaad en van geen gevaar bewust. En ergens in de prenatale fase of in de eerste levensjaren maakt je als kind dingen mee die niet stroken met de openheid en de liefde die jouw ware aard is. En dat is waar je als kind aan jezelf gaat twijfelen. Onder druk van de omstandigheden ga je geloven dat je niet 100% precies zo bent als je hoort te zijn; je gaat geloven dat je anders moet zijn dan je bent, je gaat geloven dat je aan verwachtingen moet voldoen, dat er iets niet in orde is met jou en dat jij moet veranderen.

Kinderen hebben een ik-logica; het onderscheid tussen ik en de ander is er in die eerste levensjaren nog niet of slechts ten dele, dus alles wat er gebeurt heeft met ik te maken. Gedurende het opgroeien ontwikkelt het ego zich en ontwikkelt zich ook het . Na een jaar of 20 is dit proces afgerond.

De kracht van aangeleerde patronen

Er zijn een aantal factoren van invloed op de mate waarin een patroon in je verankerd raakt:

• op hoe jongere leeftijd een patroon ontstaat hoe sterker het verankerd is
• de heftigheid van ervaringen bepaalt de mede de sterkte van de verankering (ingrijpende gebeurtenissen)
• de duur van ervaringen bepaalt mede de sterkte van de verankering (chronische patronen)
• en de mate van opvang na afloopt bepaalt mede hoe sterk de verankering is

Daarnaast speelt er ook nog je natuurlijke aanleg om met situaties om te gaan, wat ik noem je temperament. N.B. als je bijvoorbeeld van jezelf al vurig bent aan gelegd, dan zul je ook geneigd zijn om vanuit die energie om te gaan met wat je mee maakt en als je juist van nature al meegaander bent dan zul je geneigd zijn om meer vanuit die energie met gebeurtenissen om te gaan.

Van ik-logica naar beperkende patronen

Kinderen hebben dus een ik-logica. Ze hebben de neiging om de dingen die gebeuren op zichzelf te betrekken. Bijvoorbeeld: ‘als mama boos is of papa heeft geen tijd, dan ligt dat aan mij’. Zeker als het om een chronisch gedragspatroon gaat of om een heftige gebeurtenis dan ontstaat hier een negatieve overtuiging uit, zoals:

• ik ben niet goed genoeg
• ik verdien niet beter
• het lukt toch niet, ik kan het niet
• ik mag niet mezelf zijn
• ik mag niet mijn plek innemen

Vanuit deze ik-logica en de daaruit volgende negatieve overtuiging ga je als kind je gedrag aanpassen, in een poging om alsnog te krijgen wat je als kind van naturen nodig hebt:

• liefde
• aandacht
• veiligheid
• goedkeuring
• erkenning
• warmte
• gezien/gehoord worden

Daaruit ontstaan redeneringen als:

• ‘als ik maar lief en aardig ben dan krijg ik wel de liefde die ik nodig heb’
• ‘zolang ik maar stil ben en geen aandacht trek dan krijg ik wel de aandacht die ik nodig heb’
• ‘als ik maar mijn best doe dan krijg ik wel de goedkeuring die ik nodig heb’

Burn-out versus depressie

Het is mijn ervaring dat een deel van de kinderen te vroeg en te veel verantwoordelijkheid moet dragen, verantwoordelijkheid die niet bij de leeftijd past, en dat een ander deel zich noodgedwongen klein heeft moetrn houden. Als je als kind al vroeg leert om verantwoordelijkheid te dragen en vooral om je verantwoordelijk voor anderen te voelen, dan wordt dat een patroon dat je mee neemt je volwassen leven in. Er ontwikkel zich een patroon van lasten op je nemen, anderen beschermen, dingen naar je toe trekken, te veel verantwoordelijkheden op je nemen. Dit is het patroon dat ik veel bij mensen zie die in een burn-out raken. Als je als kind jezelf klein hebt moeten houden, dan is ook dat een patroon dat je mee de volwassenheid in neemt. Dit patroon heeft de neiging om meer richting depressiviteit te gaan.

Specifieke burn-out patronen

Bij burn-out zie je dus vooral mensen die als kind al geleerd hebben om meer verantwoordelijkheid te dragen dan bij hun leeftijd past en die dat hebben door getrokken in hun volwassen leven. Dat kan zich bijvoorbeeld uiten in

• een werkezel zijn
• denken overal verantwoordelijk voor te zijn
• denken anderen te moeten beschermen
• degene zijn die het altijd wel oplost
• je best doen, hard werken, jezelf geen rust gunnen, jezelf bewijzen

Burn-out is een grenzenprobleem

Een ding wat bij burn-out altijd speelt is een probleem rond grenzen aangeven:

of je laat over je grenzen heen gaan of je gaat er zelf overheen.

Om van burn-out te genezen is het nodig om die grenzenproblematiek aan te pakken. Zoals we gezien hebben ligt de basis van dit grensoverschrijdende gedrag in de jeugdjaren; daar heb je als kind geleerd om de gezonde weerbaarheid die je had te negeren en te vervallen in een noodoplossing (een muurtje bouwen) om te dealen met grensoverschrijding (zie hiervoor het artikel over weerbaarheid en weerloosheid).

Er zin in essentie 2 manieren om dit soort problemen op te lossen:

1. ander gedrag vertonen in het hier-en-nu
2. terug gaan naar het ontstaan van het patroon en het met wortel en al uitrukken.

Cognitieve gedragstherapie richt zich op het eerste, net zoals mindfulness.

Uiteindelijk gaat het altijd om gedachten- en gedragsverandering in het hier-en-nu.

Het is echter mijn ervaring dat de kans op terugval erg groot is als je het probleem niet bij de wortel aan pakt, oftewel als je de emotionele pijn die ten grondslag ligt aan het grensoverschrijdende patroon niet aan pakt. Pak je het wel bij de wortel aan, dan gaat gedragsverandering in het hier-en-nu ook veel makkelijker, omdat de oude emotionele pijn er niet meer zit of in ieder geval sterk afgenomen is. Een aantal methodieken die het probleem bij de wortel aanpakken zijn the Journey (aka. de helende reis), bepaalde vormen van regressietherapie, opstellingenwerk, eventueel EMDR (met name bij traumatische gebeurtenissen in het verleden). Zie ook de pagina over burn-out en depressie.

Resumé

Burn-out kan getriggerd worden door dingen die in het heden gebeuren of in het recente verleden gebeurd zijn, maar het is mijn ervaring dat er vrijwel altijd een dieper liggend patroon onder zit dat dus zijn wortels in de jeugdjaren heeft. Onder druk van de omstandigheden heb je afgeleerd om naar je natuurlijke gevoel voor juiste afstand (i.e. grens) te luisteren. Dat is een chronisch patroon geworden, waarvan je lijf je op het moment dat je in een burn-out raakt heel duidelijk aan geeft dat het genoeg geweest is en dat het tijd is om het roer om te gooien.

Als je het zo bekijkt kan burn-out dus een krachtige aanleiding zijn om je leven in een veel gezondere richting te gaan sturen, waarbij je niet meer over je grenzen heen laat gaan en een gezonde eigenwaarde opbouwt.

Burn-out is een krachtige oproep tot zelfbevrijding!

De keus aan jou is of je de handschoen oppakt, of je de oude emotionele pijn onder ogen wilt komen en of je het aan durft om buiten je comfortzone te stappen en nieuw gedrag te gaan ontwikkelen. Dan zie ik geen reden waarom je je burn-out niet zou kunnen overwinnen.

Als bonus zul je ook nog eens een veel bevredigender leven gaan leiden.

Ben jij er klaar voor? Bekijk hier dan de mogelijkheden (N.B. deze therapie kan (deels) ook online gegeven worden!).

Meer weten over burn-out?

Wil je meer weten over burn-out, over wat het is, hoe het ontstaat, wat je er aan kunt doen, hoe je terugval voorkomt, je het kunt gebruiken om je te ontdoen van belastende patronen uit het verleden of wil je praktische handvatten hoe met burn-out om te gaan? Lees dan hett artikel ‘krijg gript op je burn-out‘.